เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง เป็นผืนป่าสูงที่เต็มไปด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ โดยเฉพาะพืชพรรณหายากนานาชนิด และเป็นสถานที่ที่ได้จารึกเรื่องราวแห่งพระมหากรุณาธิคุณของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในฐานะองค์ “พระมารดาผู้ทรงคุ้มครองผืนป่า” ไว้ด้วยดอกไม้ป่าอันงดงามดอกหนึ่ง
ย้อนกลับไปในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2534 สมเด็จพระพันปีหลวงได้เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรความงดงามของธรรมชาติและพรรณไม้ ณ บริเวณลานสุริยัน หน่วยพิทักษ์ป่าโคกนกกะบา ภายในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง ในครั้งนั้น ทรงสนพระราชหฤทัยในกล้วยไม้อิงอาศัยชนิดหนึ่ง ซึ่งมีลักษณะโดดเด่น คือ ดอกมีขนาดเล็ก กลีบสีขาวบริสุทธิ์ มีเส้นตามยาวสีแดงเข้มพาดผ่าน และมีกลีบปากที่เป็นสีเหลืองเข้มตัดกับแต้มสีแดงเข้มที่โคนกลีบ
ด้วยพระราชหฤทัยที่ทรงเห็นคุณค่าและทรงต้องการอนุรักษ์พรรณไม้หายากเหล่านี้ไว้ให้เป็นสมบัติของชาติอย่างยั่งยืน จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามให้กล้วยไม้ชนิดนี้ว่า “นิมมานรดี”
นิมมานรดี : ความหมายอันลึกซึ้ง
การพระราชทานนาม “นิมมานรดี” ไม่ได้เป็นเพียงการตั้งชื่อเท่านั้น แต่เป็นการยกระดับคุณค่าของดอกไม้ป่าต้นเล็ก ๆ ให้กลายเป็นพรรณไม้ทรงเกียรติที่ได้รับการดูแล และปกป้องรักษาอย่างจริงจัง ชื่อนี้จึงเป็นสัญลักษณ์แห่งพระมหากรุณาธิคุณในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม และเป็นเครื่องเตือนใจให้คนไทยตระหนักถึงความสำคัญของทรัพยากรธรรมชาติ
“ให้รักษาป่าให้มากที่สุด อย่าทำลายป่า เพราะว่ามนุษย์เรานี้ ถ้าไม่มีป่าซึ่งเป็นทรัพยากรของโลกแล้ว ชีวิตของคนเรานี้ ไม่สมกับเป็นชีวิตคนเลย มันแห้งแล้ง”
พระราชดำรัสข้างต้นนี้สะท้อนถึงพระราชปณิธานอันแน่วแน่ของสมเด็จพระพันปีหลวง ที่ทรงมุ่งมั่นที่จะอนุรักษ์และฟื้นฟูผืนป่าให้เป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร และเป็นที่อยู่อาศัยของสรรพชีวิต เพื่อสนับสนุนการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในการแก้ปัญหาเรื่องน้ำ
มรดกแห่งการอนุรักษ์บนภูหลวง
ปัจจุบัน เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวงยังคงเป็นพื้นที่ที่อุดมสมบูรณ์ ด้วยพระมหากรุณาธิคุณที่ได้พระราชทานนามดอกไม้ป่าไว้ที่นี่ ทำให้ “นิมมานรดี” เป็นหนึ่งในพรรณไม้ที่นักอนุรักษ์และผู้ที่สนใจพยายามสืบค้นและศึกษา การเสด็จฯ ในครั้งนั้น จึงเป็นหมุดหมายสำคัญที่กระตุ้นให้เกิดความสนใจในการอนุรักษ์พืชพรรณหายากของภูหลวง ควบคู่ไปกับ “กุหลาบพันปี” ที่บานสะพรั่งเต็มภูเขาในช่วงต้นปี
“นิมมานรดี” จึงมิใช่แค่ดอกไม้ป่า แต่เป็น “บุปผาราชินี” ที่เป็นมรดกทางธรรมชาติอันล้ำค่าและเป็นเครื่องรำลึกถึงพระราชกรณียกิจอันยิ่งใหญ่ในการดูแลผืนป่าและสิ่งแวดล้อมของประเทศตลอดมา
เอื้องนิมมานรดี
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Pinalia amica (Rchb.f.) Kuntze
วงศ์ : ORCHIDACEAE
ชื่ออื่น : เอื้องผีพราย
ลักษณะพฤกษศาสตร์ : กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปทรงกระบอก เส้นผ่าน ศูนย์กลาง 2 ซม. สูง 7-10 ซม. ใบ รูปขอบขนานแกมรี กว้าง 2-3 ซม. ยาว 10-12 ซม.ดอก ออกเป็นช่อ ยาว 12-15 ซม. ก้านดอก มีขนนุ่มสีขาว กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว มีขีดตามยาว สีแดงเข้ม กลีบปากสีขาวที่ปลายมีสีเหลือง เข้มและมีแต้มสีแดงเข้มที่หูกลีบปาก ดอกบานเต็มที่กว้าง 1-1.5 ซม. ออกดอกช่วงเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน
การกระจายพันธุ์ : ตามคบไม้ในป่าดิบเขา ตามที่โล่งแจ้งแสงแดดจัด ที่ความสูงความสูง 1,000–1,800 เมตร ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออก และภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ
สำหรับนักศักษาธรรมชาติที่อยากชมความงามของเอื้องนิมมานรดี สามารถหาชมได้บริเวณหน่วยพิทักษ์ป่าโคกนกกระบา เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง ในช่วงเดือน มกราคม – เมษายน
ภาพ สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์
สมพงษ์ บุญอิน จนท.ขสป.ภูหลวง